به نقل از «ایمنا»

حوض؛ عجین شده با معماری کهن ایرانی

تاریخ انتشار: ۲۵ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۰۰۵۹۰

بسیاری از معماران ایرانی، معماری کاشی‌ها و کف حوض‌ها، طرح و نقش خاص آن را به رخ معماران فرنگی کشیده و طراحی و ساخت حوض را مایه بزرگی، مباهات و فخر معماری ایرانی قلمداد می‌کنند.

به گزارش خبرنگار ایمنا، حوض‌هایی به رنگ نیلگون، سبز، سفید یا فیروزه‌ای با شمعدان‌هایی گل داده به رنگ قرمز در میانه حیاط خانه‌های قدیمی ایرانی، نخستین تصویر ذهنی است که از این نماد معماری اسلامی ایرانی در خاطر هر فردی نقش می‌بندد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شاید از جمله نخستین‌ها درباره حوض، حوض کوثر است که یکی از موقف‌های جنت الماوی تعبیه شده و این بوی روح پرور از آن کوی دلبر است / وین آب زندگانی از آن حوض کوثر است

سازه‌ای که در ساختارها و ساخت و سازهای نوین شهری و حتی روستایی جایگاهی ندارد اما در ایران قدیم در هر خانه و محله و مسجدی جایگاهی میانه داشته و در میانه حیاط‌ها، بستان‌ها و گذرها میان‌داری می‌کرده است. آب این حوض‌ها ذخیره‌ای برای آب پاشی گل‌ها، حیاط و ایوان‌ها بود و هر از گاه بازی‌های کودکانه در اطراف حوض خانه‌ها به بهانه وجود این سازه زیبا شکل می‌گرفت و گردهمایی خاطره انگیزی از حضور بچه‌ها را ثبت می‌کرد.

تصویر ذهنی دیگر اما سحرگاهانی است که نمازگزار برای وضو گرفتن وارد حیاط خانه شده و مشغول وضوس اختن می‌شود؛ سریال‌های ایرانی مملو از این تصاویرند و نقش خاطره انگیزشان در خیلی از این مجموعه‌ها بارها و بارها تکرار شده است و علاوه بر آن، انداختن میوه‌ها بویژه سیب‌های قرمز در آب حوض را هم باید یادآور شد.

خیل زیادی از معماران ایرانی با وجود اینکه معماری کاشی‌ها و کف حوض‌ها طرح و نقش خاصی ندارند، آن را به رخ معماران فرنگی می‌کشیدند و طراحی و ساخت حوض را مایه بزرگی، مباهات و فخر معماری ایرانی قلمداد می‌کردند.

اهل فن، حوض را یکی از ابتکارات برجسته معماری ایرانی می‌دانند. آب در ایران زمین کهن همیشه کم و کمیاب بوده، به همین خاطر در بین مردم دارای ارزش و احترام بوده و می‌گویند به دلیل همین ارزش و احترام، برای آن در فضای خانه محلی زیبا تدارک می‌دیده‌اند. اگر این هم نباشد به هر حال حوض در معماری ایرانی نشانی از ذوق و سلیقه صنعتگران بوده است.

صنعتگرانی که با ساختن جایگاهی چشم‌نواز برای نگهداری این مایه حیات، از آن به عنوان عنصری برای زیبایی بنا بهره برده‌اند. حوض‌ها را با شکل‌های مختلف هندسی دیده‌ایم؛ چهارگوش، مستطیل، لوزی و دایره. شش، هشت، نه، دوازده و شانزده گوشه و در دوره قاجار صلیبی و بیضی نیز وجود داشته‌است.

محمد کریم پیرنیا در کتاب «آشنایی با معماری اسلامی ایران» درباره شکل حوض و دلیل چندضلعی ساختن آن می‌نویسد: «در جلو کوشک اصلی باغ‌ها معمولاً یک استخر به شکل مربع یا مستطیل وجود داشته است. استخرهای گرد، پیش از ورود دین اسلام به ایران و اوایل اسلام معمول بوده، ولی بعدها به‌کار نمی‌رفته. حوض بیضی شکل را هیچ وقت نمی‌ساختند و اعتقاد بر این بوده که آب در حوض بیضی زودتر گندیده می‌شود. بعدها این حوض‌ها یک شکل هندسی منظم و ساده از شش ضلعی تا دوازده ضلعی به‌خود گرفته است».

با شروع دوره اسلامی و توجه بیشتر به طهارت و پاکی و نیز تزئین بناها، حوض با کاربردها و تزئینات متنوع از عناصر مهم معماری اسلامی شد. ساخت حوض (به‌ویژه حوض فواره‌دار) ابتدا در مساجد، سپس در کاخ‌ها و باغ‌ها رواج پیدا کرد.

به نظر می‌رسد در مساجد، احداث حوضی متناسب با ابعاد جلوخان‌ها الگویی رایج بوده‌است. این حوض‌ها در وسط جلوخان و روبه‌رو و در امتداد محور تقارن پیش طاق ورودی و جلوخان قرار می‌گرفت. مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، مسجد جامع یزد و امام تهران از نمونه‌های آن هستند.

حوض ایرانی با ماهی قرین است و شعر پیغام ماهی‌ها از شاعر شهیر اهل کاشان، سهراب سپهری در همین رابطه خالی از لطف نیست و شاید در اولین تصور ذهنی حوض‌های بیرونی و اندرونی محوطه تاریخی باستانی حمام فین را به خاطرتان بیاورد.

رفته‌بودم سر حوض

تا ببینم شاید، عکس تنهایی خود را در آب

آب در حوض نبود

ماهیان می‌گفتند:

هیچ تقصیر درختان نیست

ظهر دم کرده تابستان بود

پسر روشن آب، لب پاشویه نشست

و عقاب خورشید، آمد او را به هوا برد که برد

به درک راه نبردیم به اکسیژن آب

برق از پولک، رفت که رفت

ولی آن نور درشت، عکس آن میخک قرمز در آب

و اگر باد می‌آمد دل او، پشت چین‌های تغابل می‌زد

چشم ما بود

روزنی بود به اقرار بهشت

تو اگر در تپش، باغ خدا را

دیدی همت کن

و بگو ماهی‌ها

حوضشان بی‌آب است

باد می‌رفت

به سروقت چنار

من به سروقت

خدا می‌رفتم

کد خبر 688367

منبع: ایمنا

کلیدواژه: حوض حوض كوثر معماری ایرانی شمعداني مسجد سهراب سپهری کاشان شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق معماری ایرانی حوض ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۰۰۵۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجرای برنامه ملی بازآفرینی/ مردم مشارکت کنند

به گزارش خبرنگار مهر، سید مسلم سیدالحسینی ظهر پنج شنبه در هفتمین اجلاس مجمع رؤسای کمیسیون‌های شهرسازی و معماری در بوشهر افزود: سند توانمندسازی برنامه ملی بازآفرینی در صورت تصویب در هیأت وزیران بزودی در کشور اجرایی می‌شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی افزود:: مبنا و محور این برنامه بر پایه مشارکت مردمی است، و بر مبنای این برنامه یک مدیریت یکپارچه در کشور ایجاد می‌شود که کار در رأس آن در کشور رئیس جمهور، در استان‌ها استانداران و در شهرستان‌ها فرمانداران با دبیری شهرداران انجام می‌شود.

وی تصریح کرد: با اجرای این برنامه با مشارکت مردم و افزایش روحیه شورایی، شهرهای ایران در همه زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی بافت‌های تاریخی توسط خود مردم و با مشارکت واقعی مردمی رشد پیدا می‌کنند.

مدیر عامل شرکت باز آفرینی شهری ایران با بیان اینکه در این برنامه شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهر، دولت و مردم سه رکن اصلی اجرایی هستند، افزود: توسعه شهری به جای کارشناسی و تخصصی بر مبنای توافقی است که میان مردم و موردقبول و توافق نهایی مردم خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه بافت تاریخی بوشهر به‌عنوان نماد معماری کشور شناخته می‌شود، اظهار کرد: این نماد معماری نشان می‌دهد که آنچه موجب توفیق شهر بوده همان مشارکت مردم بوده است و تجربه تاریخی نشان می‌دهد که هیچگاه طرح‌های توسعه شهری از بالا به پایین موفقیتی نداشته است.

کد خبر 6088642